İDARİ YARGIDA SÜRELER

İdari davalarda uygulanacak usuller 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu/İYUK içerisinde yer almaktadır. Burada idari yargıya has bir takım düzenlemelere yer verildikten sonra birçok konuda 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu/HMK düzenlemelerine atıfta bulunulmaktadır. Ayrıca vergi uyuşmazlıklarında, 359 sayılı Vergi Usul Kanunu/VUK baz alınacaktır.
Bu çerçevede idari yargıda sürelere dikkat edilmesi şarttır. Yazımızla, idari yargılamalarda uygulanacak süreleri 2577 sayılı İYUK çerçevesinde ele almaktayız.
Yazı içeriği ve başlıklar;
1/Sürelere dair genel esaslar
2/İdareye başvuru süreleri
3/İdari yargıda dava açılışında süreler
4/İdarenin sessiz kalması/zımni ret
5/Yanlış yargı alanında dava açılması durumunda
6/Davada dikkat edilecek önemli süreler

I) SÜRELERE DAİR GENEL ESASLAR
Danıştay, Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinden oluşan idari yargıda yazılı yargılama usulü uygulanır ve inceleme evrak üzerinde yapılır. Bu sebeplerle süreler son derece önemlidir.
İdari yargıda sürelerin uygulanmasına dair temel kurallar aşağıdaki şekildedir;
*Süreler; tebliğ, yayın veya ilan tarihini izleyen günden itibaren işlemeye başlar.
*Tatil günleri sürelere dahildir. Eğer sürenin son günü tatil gününe rastlarsa, süre tatil gününü izleyen çalışma gününün bitimine kadar uzar.
*İdari yargıda adli tatile denk gelen süreler, adli tatilin ara vermenin sona erdiği günü izleyen tarihten itibaren 7 gün uzamış sayılır.

II) İDAREYE BAŞVURU SÜRELERİ
İlgililer, haklarında idari davaya konu olabilecek bir işlem veya eylemin yapılması için idari makamlara başvurabilirler. Burada iptal davaları yönüyle dava açmadan önce idareden talepte bulunulması ihtiyaridir.
Tam yargı davalarında ise bu başvuru zorunludur. Bu çerçevede idari eylemlerden hakları ihlal edilmiş olanların idari dava açmadan önce, bu eylemleri yazılı bildirim üzerine veya başka süretle öğrendikleri tarihten itibaren 1 yıl ve her halde eylem tarihinden itibaren 5 yıl içinde ilgili idareye başvurarak haklarının yerine getirilmesini istemeleri gereklidir.
Bahsedilen 1 ve 5 yıllık süreler, idareye başvuru için aranan sürelerdir. Dava açma süreleri ile karıştırılmamalıdır. Dava açma süreleri aşağıdaki esaslara tabidir.
İlgililer tarafından idari dava açılmadan önce, idari işlemin kaldırılması, geri alınması, değiştirilmesi veya yeni bir işlem yapılması üst makamdan da, idari dava açma süresi içinde istenebilir. Bu başvurma, işlemeye başlamış olan idari dava açma süresini durdurur. Ancak 30 gün içinde bir cevap verilmezse istek reddedilmiş sayılır. Burada 14.07.2021 tarihli resmi gazetede yayımlanan 7331 sayılı yasa ile 60 günlük süre 30 güne indirilmiştir.

III) İDARİ YARGIDA DAVA AÇILIŞINDAKİ SÜRELER
İdari yargıda dava açma süreleri, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde Danıştay ve İdare Mahkemelerinde 60, Vergi Mahkemelerinde ise 30 gündür.
İdari uyuşmazlıklarda sürenin başlangıcında yazılı bildirimin yapıldığı tarihi izleyen günden itibaren hesaplama yapılır.
Vergi uyuşmazlıklarında ise işlemin mahiyetine göre süre başlangıcı hesaplanır. Buna göre süreler, tahsile bağlı vergilerde tahsilat, tebliğe tabi işlemlerde tebliğ, tescile bağlı vergilerde tescil tarihini izleyen günden başlar.
Adresleri bilinmeyen kişilerde ilanen tebligat sonrası süreler 15 günden sonra başlar.
İlanı gereken düzenleyici işlemlerde ise dava süresi ilan tarihini izleyen günden itibaren başlar.

IV) İDARENİN SESSİZ KALMASI/ZIMNİ RET
Aktardığımız üzere idari yargıda süre başlangıcında kural, ilgiliye yazılı olarak bildirim yapılması yani genel anlamda tebligata göre belirlenmektedir.
Ancak bazı hallerde, idare cevap vermeyebilir ya da “talebiniz değerlendirilmektedir” şeklinde muallak bir cevap sunmuş olabilir. Böyle bir durumda ne yapılmalıdır? İdarenin cevap vermesi belirsiz bir süreç olarak beklenmek zorunda mıdır? Süreler nasıl hesaplanacaktır?
Tüm bu soruların cevabı, İYUK madde 10 ile düzenlenmiştir. Buna göre;
*30 gün içerisinde idarenin cevap vermemesi zımni ret sayılacaktır. İlgililer bu 30 günlük sürenin bitiminden itibaren/başlayarak konusuna göre dava açma süresi içerisinde dava açabileceklerdir. Burada önemli bir not olarak, 7331 sayılı yasa ile 60 gün olan zımni ret süresinin 30 güne indirildiği unutulmamalıdır.
*İdare tarafından verilen cevap belirsiz ise iki seçenek mevcuttur. Bu durumda ilgili;
İdarenin sessiz kalmasını zımni ret kabul edip 30 günün sonundan başlayarak dava süresinde dava açabilecektir.
*Ya da kesin cevabı beklemeyi tercih edebilir. Ancak bekleme süresi 4 aydır. Bu süreyi aşan zamanda halen idare kesin cevap vermemişse zımni ret hali oluşmuştur ve dava süreleri başlayacaktır. Yine bilgi notu olarak 7331 sayılı yasa ile bekleme süresinin 6 aydan 4 aya indirildiğini de hatırlatalım.
*İdare tarafından her ne kadar sessiz kalınsa da, 30 günlük zımni ret süresinde dava açılmasa veya dava açılıp da süreden reddedilse dahi, sonradan idare tarafından açıkça cevap verilmesi durumunda dava açma süreleri tekrardan başlayacaktır. Bu noktada idari uyuşmazlığın esasına girilmediği ve zımni ret sonrasın açık ret ile ayrı bir işlem gibi tekrardan sürenin başlayacağı unutulmamalıdır.

V) YANLIŞ YARGI ALANINDA DAVA AÇILMASI DURUMUNDA
Uyuşmazlıkların niteliğine göre yargı yolunun doğru belirlenmesi, yani idari yargıda mı yoksa adli yargıda mı dava açılacağının tespiti, dava şartları arasında olup her aşamada resen dikkate alınır. Bu kurallara uyulmaması durumunda hüküm her iki alanda da bozulacaktır (İYUK madde 49/2-a, HMK madde 371/1-b)
Peki yanlış yargı yoluna başvurulması idari uyuşmazlığı nasıl etkiler?
İdari yargıda açılması gereken dava adli yargıda açılır ise; adli yargıda verilen görevden ret kararının kesinleşmesinden itibaren 30 gün içerisinde görevli idare mahkemesinde dava açılabilir. Bu durumda görevsiz olan adli yargı merciine başvurma tarihi, idari davadaki başvurma tarihi olarak kabul edilir. Yani 30 gün içinde görevli mahkemeye başvurulması, görevsiz yere yapılan başvuru süresini muhafaza edecektir.
Ancak yukarıda belirtilen sürenin kaçırılması artık idari yargıda dava açılamayacağı anlamına gelmez. Eğer idari davaya konu işlem ya da eylemden ötürü, aşağıda yer alan dava süreleri halen mevcutsa, elbette idari yargıda sıfırdan dava açılması mümkündür. Ancak bu durumda başvuru tarihi, idari yargıda açılan dava tarihi olarak esas alınır.

VI) DAVADA DİKKAT EDİLECEK ÖNEMLİ SÜRELER
Yukarıda aktarılan süreler, genel olarak dava açılmadan önceki sürece dairdir. Bununla birlikte idari yargıda dava açıldıktan sonra dikkat edilecek sürelerden önemli olanları aşağıda madde numarası ile listelemekteyiz;
-Dava harç ve masraflarında eksikliklerin tamamlanması için süre 30 gündür. (İYUK madde 6/4-5)
-Dilekçe ret kararı üzerine eksikliklerin tamamlanarak tekrardan dava dilekçesi verilme süresi 30 gündür (İYUK madde 15/1-d)
-Dilekçelerin karşılıklı tebliğ sonrasında cevap süreleri 30 gündür (İYUK madde 16/3) İvedi yargılama usulü uygulanan hallerde bu süre 30 değil 15 gündür (İYUK madde 20/A)
-Duruşmalı işlerde duruşma sonrasında karar verme süresi 15 gündür (İYUK madde 19/1)
-Gerekçeli karar yazılma süresi önceden 60 gün iken artık 30 güne indirilmiştir (İYUK madde 24/ı)
-Yürütmenin durdurulması kararına karşı itiraz süresi 7 gündür. Aynı şekilde itirazı inceleyen makamın karar verme süresi de 7 gündür (İYUK madde 27/7)
-İdari makamların, mahkeme kararlarını yerine getirme süreleri 30 gündür (İYUK madde 28/1)
-İstinafa başvuru süresi kararın tebliğinden itibaren 30 gündür (İYUK madde 45/1)
-Temyize başvuru süresi Bölge İdare Mahkemesi kararının tebliğinden itibaren 30 gündür (İYUK madde 46/1)
-İstinaf ve temyiz dilekçelerindeki eksikliklerin tamamlanma süresi 15 gündür (İYUK madde 45/2, 48/2)
-İstinaf ve temyiz başvurularına cevap verme süresi 30 gündür (İYUK madde 45/2, 48/3)
-İstinaf ve temyiz harçlarında eksikliğin tamamlanması süresi 7 gündür (İYUK madde 45/2, 48/6)
-Harç eksikliği nedeniyle yasa yoluna başvurmamış sayılma durumunda bu kararın temyizi için süre 7 gündür (İYUK madde 45/2, 48/6)
-Temyiz sonrasında kararın ilgilere tebliğ süresi 7 gündür (İYUK madde 50/1)
-İdari yargıda yargılamanın yenilenmesi süresi daha önce verilen bir idari yargı kararının sonuçsuz kalmasına sebep olunan hallerde 10 yıl, İ.H.A.M kararına dayanan hallerde 1 yıl, diğer yargılamanın yenilenmesi sebeplerinde 60 gündür. Süre, dayanılan sebebin istemde bulunan yönünden gerçekleştiği tarihi izleyen günden başlatılarak hesaplanır.

*Yazımız genel bilgilendirme amaçlıdır. İdari yargı uyuşmazlıklarında hak kaybı yaşanmaması adına konusunda uzman kişiler tarafından iş takibi önem taşımaktadır.