Hekimlik ve diş hekimliği mesleği ülkemizde, 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatların Tarzı İcrasına Dair Kanun esaslarına göre yürütülmektedir. Bu kapsamda hekim olma şartları arasında olumsuz şart olarak bazı suçlardan ceza almama şartı bulunmaktadır.
Bu yazımızda ise, 1219 sayılı yasa gereği hekimlikten tamamen men düzenlemesini, konuya dair güncel bir Anayasa Mahkemesi kararı eşliğinde ele almaktayız.
Yazı İçeriği ve Başlıklar;
| 1. Yasal Düzenleme ve Dayanak |
| 2. Hekim Olmaya Engel Suçlar Nelerdir? |
| 3. Anayasa Mahkemesinin Güncel Yorumu |
I) Yasal Düzenleme ve Dayanak
Hekim olma şartları arasında, olumsuz bir şart olarak bazı suçlardan hüküm giyilmemesi şartı aranmaktadır.
Konuyu düzenleyen 1219 sayılı yasa madde 28; “Hekimlik mesleğinin icrası için; Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı beş yıl veya daha fazla süreyle ya da devletin güvenliğine karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından hapis cezasına mahkum olmamak gerekir” şeklindedir.
Yasal düzenlemeden anlaşıldığı üzere hekimlik yapılabilmesi için;
- Kasten 5 yıl ve daha fazla hapis cezasından cezalandırılmamak,
- Bazı katalog suçlardan hüküm giymemek,
Şarttır.
Düzenleme gereği bu yönde netice, sadece kasti suçlarda gündeme gelecektir. Bununla birlikte süreye bağlı men için, birden fazla suçtan yargılama yapılan ve ceza alınan hallerde, yasallık ilkesi gereği toplam ceza değil sadece bir suçtan 5 yılı aşan sürede ceza alınması gerekliliği anlaşılmalıdır.
Söz konusu şartlar hekimlik mesleğine başlangıçta kabulde aranacağı gibi, hekimlik mesleğinin icrası süresince olumsuz şartın gerçekleşmemesi gereklidir. Yani başlangıçta var olan şartın sonradan ortadan kalkması durumunda, kişi hekimlik mesleğini yapamayacaktır.
II) Hekim Olmaya Engel Suçlar Nelerdir?
Yasal düzenleme gereği hekimliğe kabule engel ve men gerektiren katalog suçlar;
- Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar (TCK madde 302-308),
- Anayasal Düzene Karşı Suçlar (TCK madde 309-316),
- Zimmet (TCK madde 247),
- İrtikap (TCK madde 250),
- Rüşvet (TCK madde 252),
- Hırsızlık (TCK madde 141-142),
- Dolandırıcılık (TCK madde 157-158),
- Sahtecilik (TCK madde 197,199,202,204, 207),
- Güveni Kötüye Kullanma (TCK madde 155),
- Hileli İflas (TCK madde 161),
- İhale Suçları (TCK madde 235-236),
- Suçtan Kaynaklanan Malvarlığı Değerlerini Aklama (TCK madde 282),
- Kaçakçılık Suçları (5607 sayılı yasa madde 3)
- Silah Kaçakçılığı (6136 sayılı yasa madde 12),
Olarak çok geniş bir biçimde yer almaktadır.
Anayasa Mahkemesinin 25/02/2010 tarihli 2008/17 E 2010/44 K sayılı iptal kararı ile bazı suçlar yönüyle verilen iptal kararı ile katalog daraltılmıştır (milli savunmaya karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk, kamunun sağlığına karşı suçlar).
III) Anayasa Mahkemesinin Güncel Yorumu
Anayasa Mahkemesi, 17.11.2021 tarih 2018/28616 sayılı bireysel başvuru kararıyla son derece önemli bir hak ihlali yorumunda bulunmuştur. Bu nedenle kararı aşağıda özet olarak aktarmaktayız.
Başvurucu, göz hekimi olarak özel sektörde çalışmaktayken, finansal kiralama yoluyla edinilen tıbbi cihazların bedelini bankaya ödememiştir.
Bunun üzerine hakkında başlatılan ceza soruşturması ile açılan davada İstanbul 49. Asliye Ceza Mahkemesi, hekimi suçlu bularak “güveni kötüye kullanma/TCK madde 155” suçundan cezalandırmış ancak hapis cezasını ertelemiştir.
Kararda mahkeme, ayrıca takdir yetkisini kullanarak meslekten geçici olarak yasaklanmaya dair TCK madde 53/1-e hükmünün uygulanmamasına da karar vermiştir.
Ancak, hekimin 1219 sayılı yasa madde 28 de yer alan “hekimliğe engel” bir suçu işlemesi nedeniyle, İstanbul Fatih İlçe Sağlık Müdürlüğü tarafından çalışma belgesi iptal ediliştir.
Bu karara karşı hekim tarafından idari yargıda dava açılmıştır. İlk derece mahkemesi hekimin davasını kabul etse de, bir sonraki aşamada İstanbul Bölge İdare Mahkemesi, hekimin 1219 sayılı yasa madde 28 de yer alan bir suç işlediğinden bahisle 1 gün dahi ceza almasının mesleği yerine getirmesine engel olduğu kabulüyle Sağlık Müdürlüğünün işlemini doğru bulmuştur.
Temyiz aşamasında Danıştay 15. Dairesi de aynı gerekçelerle işlemi hukuka uygun bulup hekimin davasının reddini onamıştır.
İdari yargı kararının kesinleşmesiyle konunun Anayasa Mahkemesine taşınmıştır. Burada, idari yargının 1219 sayılı yasada yer alan katalog suçlardan dolayı bir gün dahi ceza giyilmesi durumunda bu cezanın hekimliğe engel oluşturacağı şeklindeki yaklaşımı değerlendirilmiştir.
Anayasa Mahkemesi tarafından;
- ceza hükmünün ertelenmesi ve cezanın infazıyla güvenlik tedbirlerinin de sona ereceği,
- kamuda çalışanlarla özel sektörde çalışanların aynı şekilde değerlendirilemeyeceği,
- böyle bir neticenin son çare olması gerektiği,
- bir ceza mahkumiyetine bağlı olarak bir mesleğin süresiz biçimde yasaklanmasının adil olmadığı,
- ayrıca orantısız olduğu,
- bu şekilde bir uygulamanın toplumsal yararlara da aykırı olduğu,
İçtihat edilerek özel hayata saygı (Anayasa madde 20) ihlali olduğuna karar verilmiştir.
Söz konusu karar, 1219 sayılı yasanın orantısız sonuçlarının kabul edilemez olduğunu göstermesi son derece önemlidir.
Bu karar ayrıca, başvurucunun süreçte öldüğü ve mirasçıları tarafından takip beyanı verilmeyen bir dosya olmasına rağmen, ülke sathında hakların korunmasına hizmet edeceği değerlendirilerek, Anayasa Mahkemesinin istisnai bir yetkisini kullanarak karara bağladığı bir başvuru olması yönüyle de önemlidir.
*Kişinin mesleki geleceğini doğrudan ilgilendiren davalarda hak kaybı yaşanmaması adına konusunda uzman bir avukat tarafından dava takibi önem taşımaktadır.
**Anayasa Mahkemesi Kararları İçin; https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/BB/2018/28616
