AVM GİRİŞLERİNDEKİ KONTROLLER

Alışveriş Merkezi girişlerinde x-ray cihazlarından geçirilmekteyiz. Ayrıca araçla yapılan girişlerde bazı durumlarda bagaj kontrolü de yapılmaktadır. Peki bu uygulamalar hukuki mi? Özel Güvenlik görevlilerinin bizi x-raydan geçirmeye, sonrasında üzerimize dedektör tutmaya veyahut bagajımızı açmamızı istemeye hakkı var mı?

Yazımızla, önleme aramalarını yasal mevzuat çerçevesinde ele almaktayız.

Yazı İçeriği ve Başlıklar;

I) Arama Çeşitleri

Konunun anlaşılması adına adli ve önleme araması ayrımıyla bunların farkı anlaşılmalıdır. Zira kafa karşılıklığı, bir kişinin aracının veya üstünün aranması için, suç şüphesi ve hakim kararı olması gerektiğine dair bilgiden kaynaklıdır. Anılan bilgi doğrudur; ancak eksiktir, zira belirtilen şartlar sadece adli aramalar için geçerlidir. Önleyici aramalarda bu şartlar aranmamaktadır.

Adli arama; bir suç işlemek veya buna iştirak veyahut yataklık etmek makul şüphesi altında bulunan kimsenin, saklananın, şüphelinin, sanığın veya hükümlünün yakalanması ve suçun iz, eser, emare veya delillerinin elde edilmesi için bir kimsenin özel hayatının ve aile hayatının gizliliğinin sınırlandırılarak konutunda, işyerinde, kendisine ait diğer yerlerde, üzerinde, özel kağıtlarında, eşyasında, aracında 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ile diğer kanunlara göre yapılan araştırma işlemidir (Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği madde 5). Özetle; işlenen bir suç sonrasında yapılan ve bu suçun delillerine ulaşılmasını amaçlayan arama türüdür.

Önleyici arama ise henüz bir suç işlenmeden genel güvenlik ve önleyici faaliyet olarak yapılan arama türüdür. Bu arama ancak belirli yerlerde yapılacak olup konut ve işyerinde yapılamaz. Ancak halkın topluca girip çıktığı alışveriş merkezlerinin girişlerinde önleyici arama yapılması mümkündür.

Özetle; önleyici arama kontrolleri içerisinde kalan AVM bagaj  ve x-ray kontrolleri yasaldır. Bu tür kontrolleri yaptırmak istemeyenler, bir nevi giriş şartını yerine getirmediğinden güvenlik görevlilerince girişlerinin engellenmesi mümkündür. Ancak tüm bu işlemlerde, koruma sağlanan yerin güvenliği ile alakalı amaçla ilgili davranılması ve orantılı olmayan uygulamalarda bulunulmaması zorunludur.

II) Özel Güvenlik Görevlilerinin Yetkileri

Özel güvenliklerin elbette kolluk güçleri kadar geniş yetkileri bulunmamaktadır. Ancak özel güvenliğin de birçok konuda polis veya jandarma gibi davranma imkanları yasada tanımlanmıştır. Konunun düzenlendiği yer, 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanundur.

İşte özel güvenliklerin yasal olarak yetkili oldukları bazı işlemler;

• Güvenliğin sağlandığı alanlara girmek isteyenleri duyarlı kapıdan geçirmek, dedektörle üst araması yapmak, yanında taşınan eşyaları x-ray cihazı ile taratmak en genel yetkileridir.
• Halkın birlikte bulundukları sosyal ve kültürel etkinliklerde; örneğin tiyatro gösterileri, konserler ya da spor müsabakalarında, yukarıdaki yetkilere ek olarak kimlik kontrolü yapabilirler.
• Aynı şekilde toplu ulaşım araçlarına binişte de arama ve kimlik kontrolü yapabilirler.
• Suç işlenmesine rastladıkları zaman bu kişileri yakalayıp polise teslim edene kadar kontrol altında tutabilirler. Bu gibi durumlarda olay yeri ile alakalı delillerin korunması amaçlı önlemleri de alabilirler.
• Haklarında Mahkemelerce verilen yakalama emri veya mahkumiyet kararı olanları tespit etmeleri halinde bu kişileri kolluk güçlerine teslim etmek üzere kontrol altında tutabilirler.
• Yangın, sel, deprem gibi doğal afetlerde görev alanındaki konut ve işyerlerine yardım amacıyla girebilirler.
• Üzerinde taşınması yasak eşya olan kişilerin tespiti halinde veya suç oluşturmasa dahi tehlikeli olabilecek eşyalara rastlanılması durumunda kolluk güçleri gelene kadar bu eşyaları emanete alabilirler.
• Terk edilen ya da kaybolan eşyaları emanete alabilirler.

III) Özel Güvenlik Silah Taşıyabilir mi?

Özel güvenliğin silah bulundurabileceği haller Vali Yardımcısının başkanlığında, İl Emniyet Müdürlüğü, İl Jandarma Komutanlığı, Ticaret Odası Başkanlığı ve Sanayi Odası Başkanlığı temsilcisinden oluşan komisyon tarafından il bazında belirlenir.

Ancak ne olursa olsun eğitim ve öğretim kurumlarında, sağlık tesislerinde, talih oyunları işletmelerinde, içkili yerlerde silahlı özel güvenlik görevlisi çalıştırılmasına izin verilmez. Özel güvenlik görevlileri, özel toplantılarda, spor müsabakalarında, sahne gösterileri ve benzeri etkinliklerde silahlı olarak görev yapamazlar.

IV) Peki ya Sınır Aşılırsa?

Yukarıda aktarılan kurallar, özel güvenliğin yetki çerçevesini çizmektedir. Burada yer alan kuralların aşılması halinde; özel güvenlik görevlisi ilgisine göre Türk Ceza Kanunu madde 120 de yer alan “Haksız Arama” ve madde 109 içerisinde düzenlenen “Kişi Hürriyetinden Yoksun Kılma” suçunu işlemiş olacaktır.

Bu suçların işlenmesi durumunda savcılıklar tarafından doğrudan soruşturma yapılabilmektedir.