ASKERİ DİSİPLİN CEZALARINDA ANA PRENSİPLER

Askerliğin temeli disiplinden oluşmaktadır. Disiplin; yasalara, nizamlara ve amirlere mutlak bir itaat ve astının ve üstünün hukukuna riayet demektir. Bu ilke, 211 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu madde 13 içerisinde açık biçimde yer almaktadır.

Yazımızın konusu, disiplinsizlik hallerinde yapılacak soruşturmaların ana hatlarını içermektedir.

Yazı İçeriği ve Başlıklar;

1) Disiplin Düzenlemeleri Kimleri Kapsamaktadır ve Ceza Türleri Nelerdir?

Askeri disiplin mevzuatı; askeri hakimler hariç subaylar, astsubaylar, uzman erbaşlar, sözleşmeli erbaş ve erler, erbaş ve erler ile askeri öğrencileri kapsamaktadır.

6413 sayılı yasa kapsamında verilebilecek disiplin cezaları;

• Uyarma,
• Kınama,
• Hizmete kısmi süreli devam,
• Aylıktan kesme,
• Hizmet yerini terk etmeme,
• Oda hapsi,
• Silahlı kuvvetlerden ayırma

Olarak belirlenmiştir.

2) Disiplin Soruşturmalarında Temel İlkeler Nelerdir?

Disiplinsizlik hallerinde yapılacak soruşturmalara dair ana ilkeleri sıraladığımızda;

• Disiplinsizliğin kasten işlenmesi mümkün olduğu gibi taksirle işlenmesi de imkan dahilindedir.
• Aynı eylemden ötürü sadece bir kez cezalandırma yapılabilecektir.
• Aynı eylemin birden fazla cezayı gerektirdiği durumlarda ağır olan ceza uygulanacaktır.
• İşlenen fiilin başkaca yasalarda yaptırım gerektirmesi veya adli/idari soruşturma başlatılması, 6413 sayılı Disiplin Kanunu kapsamında askeri soruşturma ve yaptırımı engellemeyecektir.
• Kural olarak savunma alınmadan disiplin cezası verilemez.

3) Disiplin Amirlerinin Vasıf, Görev ve Yetkileri Nelerdir?

Disiplin amirlerinin;

• Amir konumunda olması,
• İlgili personelden rütbe veya kıdemce büyük olması,
• Subay, astsubay ve uzman erbaşlar yönüyle bu personele sicil verme yetkisini taşıması,

Şarttır.

Disiplinsizlik hallerinde bu durumu öğrenen disiplin amirleri dilerse şahsen, dilerse tek ya da 3 kişiden az olmayan bir heyet atayarak soruşturma yaptırabilir. Gerekli görülen hallerde Milli Savunma Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığı da olaya el atabilir. Burada gereğine dair yetki Bakana aittir.

Disiplin soruşturmacıları ve heyeti, kendilerini görevlendiren disiplin amiri adına işlem tesis etmekte olup birçok muhakeme yetisine sahiptir. Bu kapsamda;

• Disiplin soruşturmasıyla ilgili tüm bilgi ve belgeleri toplama,
• İlgili makamlarla yazışmalar yapma,
• İlgili personelin savunmasını alma, tanıkları dinleme,
• Keşif yapma ve bilirkişi görevlendirerek inceleme yaptırma,
• Hakim veya savcı kararı gerekmeyen hallerde kriminal inceleme yaptırma,

Yetkilerine sahiptir.

4) Takdir Hakkı

Askeri disiplin mevzuatına göre disiplin cezasını vermeye yetkili kişilerin takdir hakkı mevcuttur. Öyle ki; itiraz üzerine verilecek kararlar haricinde hiçbir idari makam tarafından, disiplin cezası ile ilgili takdir hakkının kaldırılması sonucunu doğuran bir karar verilemez veya uygulama yapılamaz.

Ancak takdir hakkının kullanımı bazı prensiplere uyulmasına bağlıdır. Buna göre takdir hakkı ölçülü, adaletli ve hakkaniyetli kullanılacaktır. Bu hakkın kullanılmasında gerekçe gösterilmesi zorunludur. Ayrıca takdir hakkı kullanılırken;

• Disiplinsizliğin işleniş biçimi, işlendiği zaman ve yer,
• Disiplinsizliğin askeri hizmete olumsuz etkisinin ağırlığı,
• Meydana gelen zarar veya tehlikenin ağırlığı,
• Disiplinsizlik yapan personelin kast veya taksire dayalı kusurunun ağırlığı,
• Disiplinsizlik yapan personelin daha önceki disiplin durumu,
• Disiplinsizlik yapan personelin samimi ikrarı ve gösterdiği pişmanlık,

Nazara alınacaktır.

Disiplinsizliğin işlendiği tarihten geriye doğru; iki yıl içinde aynı disiplinsizlikten dolayı disiplin cezası alınmış olması veya bir yıl içinde aynı derece cezayı gerektiren başka disiplinsizliklerden dolayı iki defa ceza alınmış olması hallerinde, Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası hariç, bir derece ağır ceza verilir.

Disiplin amirleri, personelin; olumlu hizmet, sicil ve disiplin safahatı ile eylemin niteliğini göz önüne alarak bir derece hafif ceza uygulayabilir.

Disiplin amirleri, uyarma, kınama ve hizmete kısmi süreli devam cezalarını gerektiren disiplinsizliklerinden dolayı personeline disiplin cezası vermeyebilir.

Maiyetinden birinin hizmet yerini terk etmeme cezasını gerektiren disiplinsizliğini tespit eden disiplin amiri; yetkisi dahilinde disiplin cezası verebileceği gibi, hizmet, sicil ve disiplin safahatı ile eylemin niteliğini göz önüne alarak bu personeli disiplin kuruluna da sevk edebilir.

5) Savunma Hakkının Kullanılması

Disiplin kurulları tarafından savunma alınmadan disiplin cezası verilemez. İstisnası ise firar ve izin tecavüzü gibi ilgilinin bulunamaması nedeniyle savunma almayı imkansız hale getiren durumlarda verilecek ayırma cezasıdır.

Savunma için verilen süre açıkça ve yazılı olarak ilgiliye bildirilir. Yüksek disiplin kurulunun görevine giren disiplinsizliklerde verilecek savunma süresi 3 iş gününden, diğer disiplinsizliklerde ise 2 iş gününden az ve her halde 5 iş gününden fazla olamaz.

Savunması istenen kişinin talebi halinde ilave savunma süresi verilebilir. Ancak, ilk verilen savunma süresi ile ilave verilen savunma süresinin toplamı 5 iş gününü geçemez. Verilen süre içinde savunmasını yapmayan personel savunma hakkından vazgeçmiş sayılır.

6) Zamanaşımı

Disiplin amirleri tarafından, disiplinsizliğin kendileri tarafından öğrenilmesinden itibaren 1 ay ve her halde disiplin cezasını gerektiren fiil ve hallerin işlendiği tarihten itibaren 2 yıl geçtikten sonra disiplin cezası verilemez.

Fiil, inceleme ve araştırma yapmayı gerektirmiş ise, 1 ay içerisinde inceleme ve araştırmaya başlanmış olmak ve altı ayı geçmemek kaydıyla, inceleme ve araştırma için geçen süre 1 aylık süreye dahil edilmez.

Disiplin kurullarında yapılan tahkikatlarda, fiilin disiplin amiri tarafından öğrenilmesinden itibaren 6 ay ve her halde disiplin cezasını gerektiren fiil ve hallerin işlendiği tarihten itibaren 2 yıl geçtikten sonra disiplin cezası verilemez.

7) İtiraz ve Yargı Yolu

Disiplin amirleri tarafından verilen disiplin cezalarına karşı, cezanın tebliğ edilmesinden itibaren  2 iş günü içinde itiraz edilebilir. İtiraz, bir üst disiplin amirine yazılı olarak yapılır. Süresi içinde itiraz edilmez ise ceza kesinleşir.

İtiraz, yetkili üst disiplin amiri tarafından 3 iş günü içinde karara bağlanır.

İtiraz haklı görülürse, itirazı inceleyen üst disiplin amiri verilen cezayı hafifletebilir veya tamamen kaldırabilir. İtiraz haklı görülmez ise ret olunur. Karar itiraz edene tebliğ edilerek kesinleşir.

Disiplin kurulu tarafından verilen kararlarda itiraz süresi 5 gün, karara bağlanma süresi ise 10 gündür.

Askeri öğrenciler ile erbaş ve erler hakkında verilen disiplin cezaları ile subay, astsubay, uzman erbaş ile sözleşmeli erbaş ve erler hakkında verilen disiplin cezalarına karşı iptal davası açılabilir. Dava açma süresi, cezanın kesinleşmesinden itibaren başlar.