EVLİLİĞİN İPTALİ DAVASI

Evlilik sadece boşanma ile değil evliliğin iptali ile de sonlanabilmektedir. Yazımızla, evliliğin geçersizliği hallerini 4721 sayılı TMK çerçevesinde ele almaktayız.

Yazı içeriği ve başlıklar;

• 1/Evliliğin İptali Nasıl Sağlanır
• 2/Kesin Olarak Geçersiz Evlilikler
• 3/Nispi Geçersizlik Halleri
• 4/İstisnalar
• 5/Evliliğin İptalinin Neticeleri

1/Evliliğin İptali Nasıl Sağlanır?

Evlilik akdi tamamlandıktan sonra geçersizliğine tıpkı boşanmada olduğu gibi Aile Mahkemesi karar verecektir. Burada boşanmadan farklı olarak usule uygun ve geçerli olarak görünen bir evliliğin sonlanması hali söz konusudur.

Bu dava evliliğin iptali davası olarak adlandırılır.

Evliliğin iptali sebepleri ise iki kategoride ele alınır, evliliğin kesin olarak geçersizliğini doğuran mutlak butlan halleri ile taraflarca ileri sürülmesi ile ortaya çıkan nispi butlan halleri.

Aradaki fark; mutlak butlan hallerinde tarafların iradesi önem taşımaz ve bu şekilde bir sakatlık tespit edildiğinde evlilik iptal edilir. Üstelik bu davayı kamu adına davaname yoluyla Cumhuriyet Başsavcılığı dahi açabilmektedir. Yani bu davayı duruma göre;

• Resen Cumnhuriyet Savcısı
• Taraflar
• Evliliğin butlanı ile ilgili kişiler
• Yasal temsilci açabilecektir.

Evlenmenin butlanını dava etme hakkı mirasçılara geçmez. Ancak, mirasçılar açılmış olan davayı sürdürebilirler.

2/Kesin Olarak Geçersiz Evlilikler

Bir evliliği geçerli sayılması için bazı kurallar vardır. Ancak bunlar arasında bir kısmı evliliği doğrudan geçersiz kılmaktadır. Mutlak butlan davası, Cumhuriyet savcısı tarafından re’sen açılabileceği gibi ilgisi olan herkes tarafından da açılabilir.

Hukukumuzda mutlak butlan olarak tanımlanan bu haller aşağıdadır;

1. Eşlerden birinin evlenme sırasında evli bulunması,
2. Eşlerden birinin evlenme sırasında sürekli bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun bulunması,
3. Eşlerden birinde evlenmeye engel olacak derecede akıl hastalığı bulunması,
4. Eşler arasında evlenmeye engel olacak derecede hısımlığın bulunması.

3/ Nispi Geçersizlik Halleri

Evlilik sonrasında bunun iptali hakkı veren nispi geçersizlik halleri, mutlak butlandan farklı olarak taraflarca ileri sürülecek olan ve belirli bir süreye bağlı başvuru imkanı tanıyan hallerdir. Bunlar;

• Geçici olarak ayırt etmeden yoksunluk
• Hata
• Aldatma
• Korkutma halleridir.

Nispi butlan hallerinde eşin iptal sebebini öğrendiği veya iradeyi sakatlayan korkunun etkisinin ortadan kalktığı tarihten başlayarak 6 ay ve her halde evlenmenin üzerinden 5 yıl geçmekle düşer.

Nispi butlana ilk örnek ayırt etme gücünden geçici yoksunluktur. Yasaya göre evlenme sırasında geçici bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun olan eş, evlenmenin iptalini dava edebilir.

İkinci örnek ise yanılma yani hata durumudur. Yasaya göre hata sayılacak haller evlenmeyi hiç istemediği veya evlendiği kişiyle evlenmeyi düşünmediği halde yanılarak bu evlenmeye razı olunması durumu ile eşinde bulunmaması onunla birlikte yaşamayı kendisi için çekilmez bir duruma sokacak derecede önemli bir nitelikte yanılarak evlenme halidir.

Üçüncü nispi butlan sebebi; aldatma yani hiledir. Yasaya göre eşinin namus ve onuru hakkında doğrudan doğruya onun tarafından veya onun bilgisi altında bir başkası tarafından aldatılarak evlenmeye razı olmuşsa ya da sağlığı için ağır tehlike oluşturan bir hastalık kendisinden gizlenmişse aldatma hali söz konusudur.

Son olarak bir başka nispi butlan sebebi, korkutmadır. Burada kendisinin veya yakınlarından birinin hayatı, sağlığı veya namus ve onuruna yönelik pek yakın ve ağır bir tehlike ile korkutularak evlenmeye razı edilmiş eş, evlenmenin iptalini dava edebilir.

4/İstisnalar

Yasa koyucu iptal davalarında bazı istisnalar öngörmüş olup bu gibi hallerde her ne kadar geçersizlik hali mevcut olsa da evlilik iptal edilmeyecektir. Bunlar;

• 1-Eşlerden birinin evli olması durumunda normalde geçersiz olan ikinci evlilik iptal edilmeden önce ilk evlilik sona ererse, diğer eşin iyiniyetli olması durumunda bu durumdan zarar görmemesi adına evlilik iptal edilmeyecektir. (TMK madde 147/3)
• 2-İzin almadan evlenen kısıtlı ya da küçük çocuklarda, bu suretle evlenen kimse sonradan onsekiz yaşını doldurmak suretiyle ergin olur, kısıtlı olmaktan çıkar veya kdaın gebe kalırsa evlenmenin iptaline karar verilemez. (TMK madde 153)
• 3-Kadının bekleme süresi bitmeden (300 gün) evlenmesi, evlenmenin butlanını gerektirmez (TMK madde 154)
• 4-Evlendirmeye yetkili memur önünde yapılmış olan bir evliliğin kanunun diğer şekil kurallarına uyulmaması sebebiyle butlanına karar verilemez. (TMK madde 155)

5/Evliliğin İptalinin Neticeleri

Batıl bir evlilik ancak hakimin kararıyla sona erer. Mutlak butlan halinde bile evlenme, hakimin kararına kadar geçerli bir evliliğin bütün sonuçlarını doğurur. (TMK madde 156)

Peki çocuklar ne olacak? Sorunun yasadaki cevabı mahkemece butlanına karar verilen bir evlilikten doğan çocuklar, ana ve baba iyiniyetli olmasalar bile evlilik içinde doğmuş sayılırlar şeklindedir. Çocuklar ile ana ve baba arasındaki ilişkilere boşanmaya ilişkin hükümler uygulanacak ve tıpkı orada olduğu gibi velayetin bırakılacağı taraf ile diğer tarafla kişisel ilişkinin ne şekilde kurulacağı konularında mahkemece karar verilecektir.

Evliliğin iptali halinde nafaka veya tazminat ne olacaktır sorusu da yasada açıkça cevaplanmıştır. Buna göre evlenmenin butlanına karar verilirse, evlenirken iyiniyetli bulunan eş bu evlenme ile kazanmış olduğu kişisel durumunu korur. Eşler arasındaki mal rejiminin tasfiyesi, tazminat, nafaka ve soyadı hakkında boşanmaya ilişkin hükümler uygulanır. Dolayısıyla tıpkı boşanmada olduğu gibi burada da eşlerin nafaka ve tazminat taleplerinde bulunması mümkündür.

*Yazımız genel bilgilendirme amaçlıdır. Aile hukuku uyuşmazlıklarında hak kaybı yaşanmaması adına konusunda uzman kişiler tarafından iş takibi önem taşımaktadır.