Fahri Trafik Müfettişliği, uygulamada birçok sorunu ve kafa karışıklığını beraberinde getirmektedir. Özellikle keyfi ceza yazıldığı iddiaları ile çok sık karşılaşmaktayız.
Yazımızla, bu kurumun mahiyeti ile oluşabilecek ihtilafları kısa bilgilerle ele almaktayız.
Yazı içeriği ve başlıklar;
- Fahri Trafik Müfettişliği Nedir ve Yasal Dayanağı Var mı?
- Müfettişler Hangi Yetkilere Sahiptir?
- Müfettişler Neleri Yapamazlar?
- Bu Tutanaklara Dayanarak Kesilen Cezalar Neleri İçermelidir?
- Yargı Kararları Ne Diyor?
- Ne Yapmalı?
1)Fahri Trafik Müfettişliği Nedir ve Yasal Dayanağı Var mı?
Elbette yasal dayanağı olan bir uygulamadır (2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu ek madde 6) Fahri Trafik Müfettişi olmak için belirli asgari şartların sağlanması ve bulunulan ilin Valiliğine müracaat edilmesi şarttır.
Bu konuyla ilgili olarak ayrıca 22976 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan bir yönetmelik mevcuttur (Fahri Trafik Müfettişliği Görev ve Çalışma Yönetmeliği).
2) Müfettişler Hangi Yetkilere Sahiptir?
Fahri Trafik Müfettişleri; 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun suç saydığı fiilleri işleyenler hakkında işlem yapılması amacıyla, Emniyet Genel Müdürlüğünce kendilerine verilen tutanağı düzenlemek ve bunları aracın tescilli olduğu trafik kuruluşuna gönderilmek üzere en geç bir hafta içerisinde herhangi bir trafik kuruluşuna teslim etmek zorundadırlar.
Yani müfettişler doğrudan ceza evrakı düzenlememekte, idari para cezasını içeren evrak yine Trafik Polisleri tarafından tanzim edilmektedir.
Ayrıca müfettişler, yer ve zamanla sınırlı olmayıp, ülkenin her yerinde görevli sayılırlar.
3) Müfettişler Neleri Yapamazlar?
Elbette Fahri Trafik Müfettişleri bir Trafik Polisi kadar yetkiye sahip değildir. Dolayısıyla görevlerini yaparken;
- Araç durduramaz,
- Sürücülerle muhatap olamaz,
- Belge veya evrak kontrolü yapamazlar.
Ayrıca bu kişiler görevlerini yürütürken, adil ve tarafsız olmak zorundadırlar. Dolayısıyla keyfi davranamazlar.
Fahri Trafik Müfettişliği adı üstünde fahri ve ücretsizdir. Yetkileri kendilerine tanınanlarla sınırlıdır.
Görevini kötüye kullandığı tespit edilen fahri trafik müfettişleri iki aydan altı aya kadar hafif hapis cezası ile cezalandırılırlar (2918 sayılı KTK ek madde 6).
4) Bu Tutanaklara Dayanarak Kesilen Cezalar Neleri İçermelidir?
Fahri Trafik Müfettişi tarafından tutulan tutanağa bağlı olarak idari para cezasına dönüştürülen evrak; 5326 sayılı Kabahatler Kanunu hükümlerine tabi olmaktadır. Dolayısıyla belirlilik ve yasallık ilkeleri geçerlidir. İdari işlemlerin belirliliği ilkesi ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu madde 24 gereği idari yaptırım kararında kabahat fiili ile birlikte bu fiili ispata yarayacak bütün delillerin gösterilmesi gerekir. Ayrıca;
- 5326 sayılı yasa madde 25 gereği kabahatin işlendiğini ispata elverişli bütün delillerin kabahati oluşturan fiilin işlendiği yer ve zaman gösterilerek açıklanması zorunluluğu,
- Hangi sebeple yaptırıma maruz kalındığının belirli olması gerekliliği,
- Kolluk tarafından mümkün olduğu takdirde elektronik cihazlarla fakat her halükarda denetime elverişli ve sonrasına teyidi kabil biçimde kronolojik anlatım içerikli tutanak tutulması gerekliliği,
Söylenebilir.
Aksi durumda şüpheden kabahatli yararlanacak ve ceza kesilemeyecek, eğer kesildi ise iptali sağlanabilecektir.
5) Yargı Kararları Ne Diyor?
Anayasa Mahkemesi’nin 26.12.2013 tarihli 2013/43 E 2013/168 K sayılı kararına göre Fahri Trafik Müfettişleri kamu görevlisi olmayıp, düzenledikleri tutanaklar da resmi belge niteliğini haiz değildir. Bu tespit aksini ispat ve tutanağa bağlanan etki adına son derece önemlidir
Konuyla ilgili olarak Danıştay 13. Dairesi 2018/4045 E 2019/1730 K ve 2018/3235 E 2019/454 K sayılı kararlarında özetle; idari para cezalarının idari yaptırımların özünü oluşturduğu, bu sebeple idare tarafından idari para cezası işlemi tesis edilirken ceza hukukunun temel ilkesi olan “şüpheden sanık yararlanır” ilkesinin bu işlemler yönünden de kabul edilmesi gerektiği ve işlemin tesisine sebep olan fiilin, kişiler tarafından gerçekleştirildiğinin idare tarafından açık ve somut bir şekilde ortaya konulmasının zorunlu olduğu vurgulanmaktadır.
6) Ne Yapmalı?
Fahri Trafik Müfettişlerinini tutanaklarına istinaden kesilen cezaların, yukarıda yer verildiği şekilde belirsiz olması ve delille desteklenmemesi durumunda, 15 gün içerisinde bulunulan yer Sulh Ceza Hakimliğine iptali için başvurulabilir.
Ancak iptal edilmeme olasılığı ile birlikte idari para cezasının 15 gün içinde ödenmesi durumundaki erken ödeme indirimi de dikkate alınmalıdır.
*AYM kararları için; https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr
**Danıştay kararları için; https://karararama.danistay.gov.tr
