GENEL KOLLUK DİSİPLİN CEZALARI-1

Yazı serimizle; genel kolluğun disiplin cezalarına dair temel prensipleri, soruşturma ilkelerini ve hangi hallerde hangi cezaya hükmedileceğini, 7068 sayılı Genel Kolluk Disiplin Hükümleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Kabul Edilmesine Dair Kanun hükümleri çerçevesinde ele almaktayız.

Yazı İçeriği ve Başlıklar;

1)Genel Kolluk Birimlerine Kimler Dahildir?

Ülkemizde 4 tür genel kolluk bulunmaktadır;

• Emniyet Genel Müdürlüğü
• Jandarma Genel Komutanlığı
• Sahil Güvenlik Komutanlığı
• Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü

Genel kolluk disiplin cezaları mevzuatı, yukarıda ilk 3 sırada yer alan kolluk birimlerinin disiplin soruşturma usulleri ve gerekçeleri ile verilecek cezaları düzenlemektedir. Bu açıdan Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü personeli ayrı bir yasa ve rejime tabi olup konumuzun dışındadır.

Peki genel kolluk biriminde görev yapanlardan kimler 7068 sayılı yasaya tabidir?;

• Emniyet Genel Müdürlüğü teşkilatında çalışan her sınıftan memurlar bu yasaya tabidir. Polisler hakkında uygulanan eski disiplin tüzüğü artık kaldırılmıştır.
• Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı teşkilatlarında görev yapan subay, astsubay, sözleşmeli subay, sözleşmeli astsubay, uzman jandarma, uzman erbaş, sözleşmeli erbaş ve sözleşmeli erler ile diğer sınıflardaki memurlar da yazı serimize konu kurallara tabidir.

Yükümlü erbaş ve erlerin durumu farklıdır. Bu açıdan Jandarma Genel ve Sahil Güvenlik Komutanlıkları emrindeki yükümlü erbaş ve erler hakkında; 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu hükümleri uygulanır (anılan mevzuata dair detaylı bilgi için bknz; https://www.jethukuk.com/category/blog/askeri-mevzuat/)

2) Genel Kolluk Disiplin Cezalarına ve Soruşturmasına Dair Temel İlkeler Nelerdir?

Disiplin cezaları, neticeleri itibariye önemli sonuçlar doğuran ve Anayasada yer alan temel haklara müdahale eden yaptırımlardır. Bu sebeplerle hem disiplin cezasının gerektiren sebepler hem de bu yöndeki iddiaların varlığı halinde izlenecek yöntem, önceden belirlenmiştir.

Polis, Jandarma ve Sahil Güvenlik Komutanlığı personelinin tabi olduğu disiplin rejiminin genel ilkelerini sıralarsak;

• Disiplinsizlik hali, kasten oluşabileceği gibi personelin dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılığı yani taksiri ile de oluşabilir. Displinsizlikten anlaşılacak olan; yasa kapsamında disiplin cezasını gerektiren hallerdir.
• Aynı fiil nedeniyle yasada yer alan cezalardan sadece birisiverilebilir. Eğer personelin davranışı birden fazla ihlale sebebiyet veriyor ise, en ağır olan disiplin cezasına göre işlem yapılır.
• Ancak, belirtilen tek cezalandırma sadece 7068 sayılı yasa yönünden geçerlidir. Bu sebeple personelin davranışının diğer yasalarda idari yaptırıma bağlanmış olması, disiplin cezası verilmesine engel oluşturmaz. İşlenen fiilin karşılığı ne ise ona göre disiplin cezasına ayrıca hükmolunur.
• Bu yasa kapsamında yapılacak idari soruşturma, olayın adli makamlara intikal etmesinden etkilenmez. Aynı fiilden dolayı ayrıca disiplin soruşturması ve tahkikat yapılmasını, disiplin cezası verilmesini ve bu cezanın yerine getirilmesini engellemez. Yani aynı fiil için adli soruşturma yapılsa ve hatta kamu davası açılıp ceza verilse dahi, idari soruşturma ayrıca yapılır ve gereğikarşılığı neyse yerine getirilir.
• Disiplin amirleri veya disiplin kurulları tarafından savunma alınmadan disiplin cezası verilemez. Savunma için verilen süre yedi günden az olamaz. Süresi içinde savunmasını yapmayan personel, savunma hakkından vazgeçmiş sayılır.

Disiplin soruşturmalarında iki türlü zamanaşımı bulunmaktadır;

• Uyarma, kınama, aylıktan kesme ve kısa ve uzun süreli durdurma cezalarında bir ay içinde, Meslekten çıkarma cezası ve Devlet memurluğundan çıkarma cezasında altı ay içinde, disiplin soruşturmasına başlanmadığı takdirde soruşturma açma yetkisi zamanaşımına uğrar.
• Disiplin cezasını gerektiren fiillerin işlendiği tarihten itibaren iki yıl içinde disiplin cezası verilmediği takdirde ceza verme yetkisi zamanaşımına uğrar

Disiplin soruşturması nedeniyle görevden uzaklaştırma hususunda 657 sayılı Kanun hükümleri uygulanır.

Devlet memurluğundan çıkarma ya da meslekten çıkarma cezalarından başka bir disiplin cezasına çarptırılmış olanlar, uyarma ve kınama cezalarının uygulanmasından başlayarak beş yıl, diğer cezaların uygulanmasından başlayarak on yıl geçtikten sonra, atamaya yetkili amire başvurarak verilmiş olan disiplin cezalarının özlük dosyasından silinmesini isteyebilir. İlgilinin bu süreler içerisindeki davranışları, bu isteğini haklı kılacak nitelikte görülürse söz konusu ceza özlük dosyasından silinir.

3) Disiplin Cezalarında Takdir Hakkı Var mı?

Elbette! Zira yasalar çerçeve biçimde genel kuralları koyar. Bunun adil biçimde uygulanması ve adil sonuçlar doğurması için disiplinsizliği alışkanlık haline getirenlerle tek seferlik hata yapanların ayrılması şarttır.

Polis, Jandarma ve Sahil Güvenlik Personeline disiplin cezası verilirken;

• Disiplinsizliğin işleniş biçimi,
• Disiplinsizliğin işlendiği zaman ve yer,
• Disiplinsizliğin hizmete olumsuz etkisinin ağırlığı,
• Meydana gelen zarar veya tehlikenin ağırlığı,
• Disiplinsizlik yapan personelin kast veya taksire dayalı kusurunun ağırlığı,
• Disiplinsizlik yapan personelin daha önceki disiplin durumu,
• Disiplinsizlik yapan personelin samimi ikrarı ve gösterdiği pişmanlık,

Gözetilerek karar verilir.

Takdir hakkı kullanılırken gerekçeli biçimde açıklanması zorunludur. Ayrıca kullanılacak takdir hakkı ölçülü, adaletli ve hakkaniyetli olmak zorundadır.

Takdir hakkına müdahale, sadece itiraz üzerine bunu inceleyecek merciye tanınmıştır. İdari anlamda üst makam olunsa da, eğer amir itiraz makamı değilse, takdir hakkının kaldırılması sonucu doğuran biçimde uygulama yapamaz.

4) Disiplin Cezası Türleri Nelerdir?

Yasa gereği verilebilecek disiplin cezaları ağırlığına göre sırayla şunlardır;

• Uyarma cezası: Personele görevinin icrasında veya hal ve hareketlerinde daha dikkatli olması gerektiğinin yazı ile bildirilmesidir.
• Kınama cezası: Personele görevinin icrasında veya hal ve hareketlerinde kusurlu olduğunun yazı ile bildirilmesidir.
• Aylıktan kesme cezası: Disiplin cezası verilen personelin, fiilin ağırlık derecesine göre zam ve tazminatlar hariç brüt aylığından onbeş günlüğe kadar kesinti yapılmasıdır.
• Kısa süreli durdurma: Personelin bulunduğu kademede ilerlemesinin dört, altı veya on ay süre ile durdurulmasıdır.
• Uzun süreli durdurma: Personelin bulunduğu kademede ilerlemesinin oniki, onaltı, yirmi veya yirmidört ay süre ile durdurulmasıdır.
• Meslekten çıkarma: Personelin emniyet, jandarma ve sahil güvenlik teşkilatlarında bir daha çalıştırılmamak üzere meslekten çıkarılmasıdır.
• Devlet memurluğundan çıkarma: Personelin bir daha Devlet memurluğuna atanmamak üzere memurluktan çıkarılmasıdır.

Geçmiş hizmetleri sırasında çalışmaları olumlu bulunan ve iyi veya çok iyi derecede değerlendirme puanı alan personel için verilecek cezalarda bir derece hafif olanı uygulanabilir.

*/ Disiplin amirleri tarafından verilen disiplin cezalarına karşı, cezanın tebliğ edilmesinden itibaren on gün içinde itiraz edilebilir. Kesinleşen disiplin cezalarına karşı idari yargıda iptal davası açılabilir.

**/Yazımız genel bilgilendirme amaçlı olup her somut olay kendi koşullarında değerlendirilmelidir.  İdari ve adli soruşturmalarda hak kaybı yaşanmaması adına konusunda uzman bir avukat tarafından takibi son derece önemlidir.