I) İhtiyati Haciz Ne İşe Yarar?
Borçlusu tarafından ödenmeyen alacağınız için icra takibi yapmayı düşünüyorsunuz. Ancak bu yola başvurduğunuzda, durumdan haberdar olan borçlunun mallarını elinden çıkaracağı ya da alacağınızı ödememek adına mal kaçıracağı endişesine sahipsiniz.
İşte ihtiyati haciz, böyle durumlarda haciz öncesinde borçlunun mal kaçırma ve alacağın tahsilini imkan dışı bırakma girişimlerinin önünde geçen özel bir ihtiyati tedbir çeşididir.
II) Hangi Durumlarda İhtiyati Haciz Talep Edilebilir?
İhtiyati haciz para borçları için geçerli kabul edilen bir yoldur. Ancak bu borcun rehinle teminat altına alınmamış olması ön şarttır. Kural olarak borcun vadesinin gelmesi şart ise de; eğer borçlunun yerleşim yeri yoksa veyahut mal kaçırma adına bu mallar üzerinde çeşitli hileli girişimleri varsa ya da borçlu kaçma hazırlığı içerisinde ise vadesi henüz gelmemiş bir alacak için dahi bu yola başvurulabilir.
III) İhtiyati Haciz Talebi Nasıl Yapılır?
İhtiyati haciz talebinde bulunacak alacaklının, alacağını ispatlayan ve neden ihtiyati haczin gerektiğini gösteren belgelerle birlikte mahkemeye başvuracaktır. Yapılacak başvuruda alacaklının adı, yerleşim yeri, varsa vekile dair bilgiler, dayanılan belgeler, ihtiyati haczin ne kadarlık bir alacağa karşılık talep olunduğu ve haczedilmesi istenilen borçlu malları gösterilmelidir. Genel haciz yolundan farklı olarak bu yola başvuran alacaklının alacağını ispat eden belgeleri sunması mecburidir.
İhtiyati haciz talebi, borçlunun ya da malları uhdesinde bulunduran 3. Kişilerin muhtemel zararlarının önlenmesi adına teminat şartına bağlı olup takip bir mahkeme ilamına dayanmadığı müddetçe ya da sınırlı bir takım yasal istisnalar haricinde bu teminatın gösterilmesi zorunludur.
Başvurulacak mahkeme alacağın niteliğine göre asliye hukuk ya da ticaret mahkemesi olup hangi yer mahkemesine başvurulacağı hususunda yetkiye dair genel kurallar uygulanacağından kural olarak borçlunun ikamet adresinde yapılacaktır. Uygulamada genellikle icra takibi başlatmadan evvel bu yola başvurulmakla birlikte, icra yoluna gidildikten ya da alacak davası açıldıktan sonraki safhada da ihtiyati haciz isteminde bulunulması pekala mümkündür. Ancak bu durumda ihtiyati hacze asıl işe bakan mahkeme karar verecektir.
IV) Karar Nasıl Alınır?
İhtiyati haczi değerlendiren mahkemenin tarafları dinleme ya da evrak üzerinden karar verme konusunda takdir hakkı mevcuttur.
İhtiyati haciz talebine konu belgeler incelenip uygun bulunduğu takdirde mahkeme tarafından hangi sebeple ne oranda ve hangi mallar üzerinde ihtiyati haciz konulduğu belirtilerek ihtiyati hacze karar verilir.
Bu karara karşı alacaklı, borçlu ya da ilgili 3. kişi mahkemeye itirazda bulunabilir. Yine bu kişilerce itiraz üzerine verilecek karara karşı Bölge Adliye Mahkemeleri nezdinde istinaf yoluna başvurulması mümkün olup bu son karar kesindir.
V) Karar Sonrası Ne Yapılmalı?
İhtiyati haciz kararı aldırmakla prosedür bitmemektedir. Alacaklı, talebinin kabulünden sonra 10 gün içerisinde kararı veren mahkemenin bulunduğu yerdeki icra dairesinden infaz talebinde bulunmak zorundadır. Aksi durumda ihtiyati haciz kararı kendiliğinden son bulacaktır. Yine ihtiyati haczin kesinleştirilmesi için İcra İflas Kanunu madde 264 düzenlemesine uygun biçimde işlem tesisi gerekecektir.
Uygulamada Yüksek Mahkemelerce, ihtiyati haczin şekli şartları ile sebebin haklılığına titizlikle bakılmaktadır (“…ihtiyati haciz kararının muhtevasının nasıl olacağı İİK’nın 260. Maddesinde hükme bağlanmıştır. O halde mahkemece, ihtiyati haciz talebi konusunda İİK’nın 260 ve HUKM 388’inci maddelerine uygun ve denetime elverişli bir şekilde tesis edilmesi…”; Yargıtay 11. H.D. 2004/11805 E 2004/10294 K)
*2004 sayılı İcra İflas Kanunu madde 257-268 arasında düzenlenip takibi ihtiyati haciz başvurularında hak kaybı yaşanmaması adına konusunda uzman bir avukat tarafından dava takibi önem taşımaktadır.
**Yargıtay kararları için; https://karararama.yargitay.gov.tr
