Çıkartıldığınız işe iade! Bu mümkün mü?
Her şey yolunda iken ani biçimde işten çıkartıldığınıza dair bir mesaj aldınız, ya da işten çıkartılacağınız yönünde işaretler ve davranışlar ortaya çıkmaya başladı. Ancak işinizi seviyor ve ayrılmak istemiyorsunuz. Bu durumda işçilik hakları ayrı olmakla birlikte, gelin kısa başlıklarla işe iade davasını genel hatlarıyla inceleyerek soruna hukuki çözümü birlikte ayarlayalım.
Baştaki soruya cevap verilmesi gerekirse; evet mümkün. Konu, yasal olarak 4857 sayılı İş Kanunu madde 18 ile düzenlenmiş ve belirli şartlar altında işçiye atıldığı işine geri dönüş imkanı sağlanmıştır.
1-İş Kanununa Tabi Olma
İşe iade davası açılabilmesi için, 4857 sayılı İş Kanunu ile 5953 sayılı Basın İş Kanunu kapsamında çalışılması ön şarttır. Bunun dışında kalan işçilerin işe iade davası açmaları imkan dışıdır.
2-Feshin İşveren Tarafından ve Haksız Biçimde Yapılması
İşe iade davasında feshin işveren tarafından yapılması ve işverenin İş Kanunu madde 25 kapsamında haklı nedene dayanmıyor oluşu bir diğer şarttır. Bu dava, sözleşmeyi fesheden işçi tarafından açılamaz.
3-Belirsiz Süreli Sözleşmeye Bağlı Çalışma
İşe iade davası açacak işçinin, İş Kanunu madde 11 anlamında belirsiz süreli olarak çalıştırılması şarttır. Yani iş sözleşmesi belirli süreli ise, zaten süre sonunda iş akdi sonlanacağı için işe iade davası açılamaz. Ancak, işçinin korunmasının Anayasa madde 49 emriyle zorunlu olduğu hukuk sisteminde; belirli süreli sözleşme yapılmasının istisna olduğu ve ardı ardına belirli süreli sözleşme yapılan durumlarda en baştan itibaren bunun belirsiz süreli yapılmış sayılacağı göz ardı edilmemelidir.
4-İşveren Temsilcisi Olunmaması
İş Kanunu madde 18/son gereği; işletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekili ve yardımcıları ile işyerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçiyi işe alma ve işten çıkarma yetkisi bulunan işveren vekilleri işe iade davası açamazlar.
5-İşyerinde Toplam 30 ve Üzeri İşçi Çalıştırılması
Eğer çalışılan işyerinde otuzun altında işçi mevcutsa, işe iade davası açılamaz. Burada hesaba katılacak sayıya, işverenin aynı iş kolunda faal işyerlerindeki tüm işçiler dahil edilecektir.
6-Kıdem Şartı; 6 Ay
İşçinin 6 aylık kıdeme sahip olması, işe iade talebinde bir diğer şarttır. Burada kıdem süresinin hesabında İş Kanunu madde 66 gözetilecektir.
7-Dava Açma Süresine Uyulması
İşe iade davası, işveren tarafından yapılan fesih bildirimini takiben 1 ay içerisinde açılmalıdır. Geçerli bir bildirimden bahsedilebilmesi için, İş Kanunu madde 19 gereği fesih bildirimini yazılı olarak yapmak ve fesih sebebini açık ve kesin bir şekilde belirtmek zorundadır. Bu süre hak düşürücü olduğundan mahkemeler tarafından doğrudan araştırılır ve sürenin aşıldığı anlaşılırsa talep reddolunur.
8- İspat
Hukukta kaide olarak ispat yükü lehine sonuç çıkacak kişiye ait olsa da, işe iade davalarında işçinin korunması gerekliliği nedeniyle ispat yükü tam tersine işverene aittir. Dolayısıyla işe iade davasında işveren, haklı nedenle feshi ya da işe iade şartlarının oluşmadığını ispatla mükelleftir.
9-Davanın Sonucu
Yargılama sonucunda;
- İşveren haklı nedenle feshi ispat eder vehayut işçinin işe iade şartlarına sahip olmadığı anlaşılırsa, davanın reddine karar verilerek yargılama giderleri ve vekalet ücreti işçiden tahsil edilecektir. Ancak bu durumun, ödenmeyen maaştan kıdem tazminatına esasa dair işçilik alacaklarının ayrı bir davayla talep edilmesine engel oluşturmadığı unutulmamalıdır.
- Dava haklı bulunursa kabulüne ve yargılama giderleri ile vekalet ücretinin işverene yüklenmesine karar verilir. Yine işçinin boşta geçen süreler için maksimum 4 aya kadar maaş tazminatı ile muhtemel iade edilmeme durumunda alacağı 4 aydan 8 aya kadarlık maaşının tazminatına da hükmolunur. Bu durumda işçinin 10 gün içerisinde iade talebiyle işverene başvurması ve işveren tarafından 1 ay içerisinde işe başlatılması şarttır.
*Maddi ve ekonomik hakların tam olarak elde edilmesi adına iş sözleşmesinden kaynaklı davaların konusunda uzman bir avukat tarafından dava takibi önem taşımaktadır.
