MAL BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Kamu görevlilerinin mal bildiriminde bulunmak zorunda olduğunu duymuşsunuzdur.
Peki bu zorunluluk ne zaman başlamaktadır, bir süresi var mı, hangi malları bildirmek zorunlu, örneğin sadece ev araba alındığında bildirse yeterli mi yoksa yastık altındaki altın gibi ziynetleri de mi bildirmek zorunlu, bildirimin süresi ne kadar, buna uyulmazsa ne olur türünden pek çok soru akla gelebilmektedir.
Yazımızla kısa başlıklar şeklinde konuyla ilgili tüm soruları cevaplamaktayız ki önümüzdeki Şubat ayı mal bildirimi yenilenme takvimi içinde yer aldığından dikkaten kaçmasın.

I) Mal Bildirimini Zorunlu Kılan Mevzuat
Kamu görevlilerinin mal bildirimi, dayanağını Anayasa madde 71 düzenlemesinden almaktadır. Bu çerçevede kamu hizmetine girenlerin mal bildiriminde bulunmaları ve bu bildirimlerin belirli aralıklarla tekrarı zorunludur. Hatta konuya o denli önem verilmektedir ki Anayasaya göre yasama ve yürütmede görev alanların bu yükümlülüklten muaf tutulmaları yasaktır.
Konuyla alakalı olarak 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu mevcuttur. Yasanın içeriğinde mal bildirimi ile ilgili genel kurallar yer almaktadır.
Diğer bir düzenleme ise, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu içerisinde yer almaktadır. Bu kapsamda madde 14 gereği Devlet memurları; kendilerinin, eşlerinin ve velayetleri altındaki çocuklarına ait taşınır ve taşınmaz malları, alacak ve borçları hakkında mal bildiriminde bulunurlar.

II) Kimler Mal Bildirimi İle Mükellef
Mal bildiriminde bulunmak zorunda olanlar, 3628 sayılı yasa madde 2 ve buna bağlı çıkartılan Yönetmelik madde 3 içerisinde yer almaktadır.
Buna göre;
1-Her tür seçimle iş başına gelen kamu görevlileri ile Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar (Muhtarlar ve ihtiyar heyeti üyeleri hariç)
2-Noterler,
3-657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda belirtilen istihdam türlerinden işçiler hariç olmak üzere memur, sözleşmeli personel ve geçici personel ile diğer kamu görevlileri
4-Siyasi parti genel başkanları,
Mal bildiriminde bulunmak zorundadırlar.
Bunun haricinde Türk Hava Kurumu ve Türk Kızılayında görev yapan, gazete sahibi olan ve yönetiminde yer alan, vakıfların idare organlarında görev alanlar, kooperatiflerin ve birliklerinin başkanları, yönetim kurulun üyeleri ve genel müdürleri, yeminli mali müşavirler, kamu yararına sayılan dernek yönetici ve deneticileri gibi öenmli pozisyonlarda görev alanlar için de aynı yükümlülük mevcuttur.

III) Mal Bildiriminin Kapsamına Neler Dahil
Mal bildirimi sadece ilgili kamu görevlisini değil, aynı zamanda eşlerini ve velayetleri altındaki çocuklarını da kapsamaktadır.
Mal birdiriminin en önemli kalemi taşınmazlardır. Öyle ki değeri ne olursa olsun arsa ve yapı kooperatif hisseleri dahil taşınmaz malların bildirilmesi zorunludur.
Bunun dışında ise değer esasına göre net aylıklarının 5 katı olan bazı kıymetler mal bildirimine konu edilecektir. Bu kapsamda;
1-Para ve para hükmündeki kıymetli kağıtlar,
2-Hisse senedi ve tahviller,
3-Altın ve mücevherat,
4-Her türlü kara, deniz ve hava taşıt araçları,
5-Traktör, biçer-döver, harman makinası ve diğer ziraat makinaları,
6-İnşaat ve iş makinaları
7-Koleksiyon eşyaları
8- Hakları, alacakları ve gelirleri
9-Borçları
Bildirmek zorunludur.
Değerin tespitinde, bildirimin yapılacağı tarih dikkate alınacaktır. Örneğin Şubat 2025 için mal bildirimi yapacak olan memurun, o ay alacağı net maaşın 5 ile çarpılması, bildirilecek malların miktarını belirlemektedir.

IV) Süresi Var mı ve Nereye Yapılacak
Mal bildirimi süresi ihtimallere göre değişkendir. Bu çerçevede;
Göreve ilk girişte istenilen belgeler arasında mal bildirimi yer aldığından bu konuda bir sorun çıkmaz
Görevin sona ermesi durumunda ise 1 ay içerisinde mal bildiriminde bulunulması mecburidir.
Mal varlığında önemli bir değişiklik olduğunda da bildirim süresi 1 aydır. Yönetmelikte önemli değişiklikte kriter, net aylıkların 5 katını aşan biçimde bir malın iktisabı, hak-alacak ve gelir sağlanması veya borçlanılması olarak ifade edilmiştir. Burada önemli olan husus, ek beyanname verilmesi için mal varlığındaki değişikliğin memurun net aylığının 5 katını aşması gerekliliğidir.
Ayrıca sonu (0) ve (5) ile biten yılların en geç şubat ayı sonuna kadar bildirimleri yenilenir. Yani 2025, 2030, 2035 ve 2040 yılları gibi devam eden yıllarda mal bildirimi yenilenmesi mecburidir. Burada yeni bildirimler yetkili merci tarafından daha önceki bildirimler ile karşılaştırılır.
Mal bildiriminin verileceği kurumlar, 3628 sayılı yasa madde 8′ de ayrıntılı olarak mevcuttur. Memurlar için bu yer atamaya yetkili mercidir.

V) Peki Bu Kurala Uyulmazsa Ne Olur
Mal bildiriminde bulunmamanın hem idari hem de cezai sonuçları vardır.
İdari yönden mal bildiriminde bulunulmaması durumunda 657 sayılı DMK madde 125/D-j; “Belirlenen durum ve sürelerde mal bildiriminde bulunmamak” şeklinde disiplinsizlik oluşmaktadır ve yaptırımı kademede ilerlemesinin 1 -3 yıl durdurulmasıdır.
Konuyla alakalı olarak emniyet ve jandarma güçleri açısından özel bir düzenleme 7068 sayılı yasa madde 8/5-a-1 gereği 12 ay uzun süreli durdurma cezası verilecektir.
Belirtilen işlemlere karşı ilgililerin 60 gün içerisinde idari yargıda iptal davası açılabilir. Aksi durumda disiplin cezası kesinleşecektir.
Cezai yönden ise 3628 sayılı yasa madde 10 çerçevesinde işlem yapılır. Buna göre belirtilen sürelerde mal bildiriminde bulunmayana bildirimlerin verileceği mercilerce ihtarda bulunulur. İhtarın kendisine tebliğinden itibaren 30 gün içinde mazeretsiz olarak bildirimde bulunmayana 3 aya kadar hapis cezası verilir. Soruşturma ile ilgili olarak verilen süre zarfında mal bildiriminde bulunmayana ise 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası verilir.
Elbette cezai sorumluluk doğan hallerde savcılık tarafından iddianame düzenlenerek sonrasında mahkeme tarafından karar verilecektir. Ancak bu soruşturmalarda 4483 sayılı yasa hükümleri uygulanmaz, yani savcılık izin prosedürünü araştırmadan doğrudan soruşturmayı tamamlar.
Konuyla alakalı kafa karışıklığı olmaması adına, ihbar ve süre verilmesi prosedürü sadece ceza sorumluluğu için geçerli olup disiplin cezası yönüyle böyle bir şart yoktur. Dolayısıyla idari işlemi sakatlayan bir hal bulunmadıkça memurun ben bilmiyordum ya da haklı bir gerekçe olmaksızın ben unuttum diyerek disiplin cezasından kurtulması mümkün değildir.

VI) Uygulamadan Örnek
Mal bildiriminde bulunulmaması durumunda yaptırım uygulanırken dikkate alınacak kriterlerin yer aldığı Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 2023/2117 E 2024/163 K sayılı içtihadının önemli başlıklarını aktarmaktayız.
Danıştay İDDK’ya göre;
1-Kamu görevlilerinin disiplin cezasıyla cezalandırılabilmeleri için, disipline aykırı eylem veya işlemlerin sübut bulup bulmadığının, usulüne uygun olarak yapılacak soruşturma ile ortaya konulması, soruşturma aşamasında, kamu görevlisinin lehinde ve aleyhinde olan her türlü bilgi ve belgenin toplanması, bilahare disipline aykırı davranış olarak tespit edilen eylem nedeniyle, eylemine uygun olan disiplin cezası maddesinin tayini ve uygulanması gerekmektedir.
2-Ayrıca, takdir edilen disiplin cezası ile ilgilinin eylemi arasında adil bir denge bulunması disiplin hukuku ilkelerinden olup, bu denge kurulurken, olayın oluş biçimi, ilgilinin suç kastının bulunup bulunmadığı, irade dışı etkenlerin eylemin meydana gelmesine etkisi gibi hususlar göz önünde bulundurulmalıdır.
3-Disiplin soruşturmasına konu olan bir fiilde kasıt unsurunun varlığından bahsedebilmek için ise, suç sayılan bir eylemi gerçekleştirme iradesinin varlığı, bir başka deyişle işlenen fiil sonunda suç işleme maksadının var olup olmadığının saptanması gerekmektedir. Kast, Ceza Hukukunda ve Disiplin Hukukunda failin, bilerek ve isteyerek bir zararın doğmasını istemesi olarak tanımlanmaktadır

*Yazımız genel bilgilendirme amaçlı olup her olayın koşulları farklıdır. Bu sebeplerle memur uyuşmazlıklarında hak kaybı yaşanmaması adına konusunda uzman bir avukat tarafından dava takibi önem taşımaktadır.
**Danıştay kararları için; https://karararama.danistay.gov.tr