ÖLÜM HALİNDE KATILMA ve MİRAS ALACAKLARI

Boşanma davası açıldıktan sonra, dava devam ederken eşlerden birisi ölürse ne olacak?

Yazımızla, bu durumdan devam eden davanın nasıl etkileneceğini 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu/TMK hükümleri ve Yargıtay uygulamasına göre ana hatlarıyla ele almaktayız.

Yazı İçeriği ve Başlıklar;

I)Eşlerin Birbirlerinden Talep Edebilecekleri Haklar

Eşlerin, birbirlerine ait mallar üzerinde iki türlü hakkı mevcuttur; aralarındaki mal rejimine göre katılma alacağı ve miras hakkı.

Aile hukukundan doğan alacaklar evliliğin sona ermesiyle, miras hakları ise ölümle birlikte mirasçılık sıfatının doğması ile ortaya çıkmaktadır. Bu hakların tesliminde öncelik aile hukukundan doğan alacaklar, sonrasında ise mirasa bağlı haklardır.

Yani tasfiyede öncelik, aile hukukuna bağlı haklardır. Bu yapılmadan miras mal paylaşımına geçilemez.

“…Mal rejiminin tasfiyesi sonucunda belirlenecek katılma alacağı, terekeye ait borç olup, mirasçıların miras paylaşımından önce ödenmesi gerektiği kabul edilmektedir. Terekeye ait borç ödendikten sonra kalan miktar, mirasçılar arasında miras payları oranında paylaşılır…”; Yargıtay 8. Hukuk Dairesi 2017/14831 E 2019/2605 K

“…katılma alacağı ile terekenin birlikte tasfiyeye tabi tutulmasının doğuracağı sakıncaların ve ortaya çıkabilecek çözümsüzlüklerin şimdiden kestirilmesi oldukça güçtür. Bu bakımdan istek olsun ya da olmasın sağ kalan davacı eşe ait miras payının katılma alacağından düşürülmesi; katılma alacağına hakim olan ilkeler ile miras hukukuna hakim olan ilkelere aykırı düşer. Şu halde öncelikle davacının katılma alacağının terekenin öncelikli borcu olarak terekeden ödenmesi, ondan sonra mirasçıların kalan net terekeyi aralarında miras payları oranında paylaşmaları gerekecektir…”; Yargıtay 8. Hukuk Dairesi 2014/2640 E 2014/11919 K

II) Katılma Alacağına Ölümün Etkisi

Katılma alacağı ile mirasın aynı anda doğması durumunda, bu alacak yönüyle Yargıtay kararlarında yer alan özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz;

• Katılma alacağı şahsi hak niteliğinde nispi alacak hakkıdır ve yasadan kaynaklanır,
• Ölümle sona eren edinilmiş mallara katılma rejiminin tasfiyesi önceliklidir,
• Katılma alacağı terekenin öncelikle ve peşin ödenmesi gereken borçları arasında yer almaktadır,
• Katılma alacağı, miras bırakanın borcudur,
• Miras bırakanın ölümü ile borçlu olma sıfatı mirasçılarına geçer ve mirasçılar borçlardan hep birlikte sorumludurlar,
• Davacı sağ eş, hem katılma alacağı nedeniyle tereke alacaklısı ve hem de tereke borcundan dolayı mirasçı sıfatıyla tereke borçlusudur. Bu nedenle alacaklı ve borçlu sıfatı davacı sağ eşte birleşmiş durumdadır,
• Katılma alacağı alacaklısı miras payı oranında tereke borçlarından sorumludur,
• Sağ eş katılma alacağını aldıktan sonra borca batık mirası (terekeyi) reddetme hakkı vardır,
• Sağ eşin aldığı katılma alacağı, ölenin evlilik süresince edindiği mallara katkısının bir karşılığıdır,
• Katılma alacağı oranı kanun gereği ½ (yarısı) olup, sabit bir oran olarak belirlenmiştir (TMK madde 236/1)

Bu durumda, ölen eşin mirasçıları, katılma alacağı haklarına da mirasçı olurlar ve sağ kalan eşten talepte bulunabilirler. Bu yöndeki istekler ölümden itibaren 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Aksi halde mirasçılar sağ kalan eşten herhangi bir talepte bulunamayacaklardır.

III) Miras Haklarına Ölümün Etkisi

Boşanma davası devam ederken eşlerden birisinin ölmesi durumunda, eşler bu sıfatla birbirlerinin yasal mirasçısı olamazlar ve boşanmadan önce yapılmış olan ölüme bağlı tasarruflarla kendilerine sağlanan hakları, aksi tasarruftan anlaşılmadıkça, kaybederler. (TMK madde 181) Dolayısıyla, ölen eşin mirasçılarının davaya devam ederek sağ kalan eşin kusurunu ispatlama hakları bulunmaktadır.

Yargıtay içtihatları gereği miras haklarının katılma alacakları ile birlikte bulunması durumunda;

• Terekeden doğan haklar katılma alacağından farklı olarak miras hukukundan kaynaklanan bir ayni hak, yani bir ayni paylaşımdır.
• Mirasçılar tereke borçlarından hep birlikte sorumludur. (TMK.madde 641/1),
• Terekenin tasfiyesine konu mallar murisin hem kişisel malları ve hem de edinilmiş mallarıdır.
• Terekenin net miktarının (net terekenin) bulunması için öncelikle tasfiyede sağ kalan eşin katılma alacağının çıkarılması gerekmektedir. Böylece terekenin tasfiyesinden düşecek paydan önce, eş mal rejiminin tasfiyesinden düşecek paya sahip olacaktır.
• Miras, miras bırakanın ölümü ile açılır. Miras bırakanın sağlığında yapmış olduğu mirasla ilgili kazandırmalar ve paylaştırmalar terekenin ölüm anındaki durumuna göre değerlendirilir (TMK madde 575),
• Katılma alacağı alacaklısının miras hakkı, ölenin mirasçısı olması nedeniyle aldığı bir karşılıktır,
• Sağ eşin yasal miras payı birinci zümre ile 1/4, ikinci zümre ile 1/2, üçüncü zümre ile 3/4 ve hiç mirasçı kalmamış ise tamamıdır (TMK madde 499), yani miras payı açıklandığı gibi değişkendir,
• Sağ kalan eşin mirasçılık sıfatı sona ermiş olsa da (mirastan feragat, mirası ret, mirastan çıkartma, mirastan yoksunluk gibi) yasal mal rejimi tasfiyesinden kaynaklanan katılma alacağını mirasçılardan isteyebilir, mirastan feragat ve mirasın reddi, katılma alacağı bakımından feragat anlamına gelmez,

IV) Sonuç Olarak

Görüleceği üzere, bir eşin ölümüyle birlikte, aile hukukundan/mal tasfiyesinden doğan alacakları ve miras hakları aynı anda gündeme geldiğinde öncelik mal tasfiyesinden doğan haklardır. Bu durumda ölen eşin mirasçılarının sağ kalan eşten katılma alacağı ve miras haklarını istemeleri mümkündür. Ölümün boşanma davasının devamı sırasında gerçekleşmesi durumunda dava hemen reddolunmaz, mirasçıların bu davayı takip etme ve sağ kalan eşin kusurunu ispatlama hakları bulunmaktadır.

*Makalemizdeki içerik, genel olarak bilgilendirme amaçlıdır. Her olayın farklı özellikler taşıması ve kişinin ekonomik yaşamını doğrudan ilgilendiren mal paylaşım ve miras davalarında hak kaybı yaşanmaması adına, konusunda uzman bir avukat tarafından dava takibi önem taşımaktadır.

**Yargıtay kararları için; https://karararama.yargitay.gov.tr