I) Uyuşturucu Madde Nedir?
Uyuşturucu madde tanımlamasına, madde 188 gerekçesinden anlaşılacağı üzere 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda (TCK) yer verilmediği gibi bu türden maddelerin teker teker sayılması yöntemi de belirlenmemiştir. Dolayısıyla merkezi sinir sisteminde etkili olan ve beynin fonksiyonlarına etki ederek kişinin algısı, ruh hali ve bilincinde değişikliklere neden olarak bağımlılık yapan doğal ya da sentetik tüm maddeler, uyuşturucu olarak suçun konusunu oluşturabilecektir.
II) Hangi Eylemler Ticaret Kabul Edilmektedir?
Suçun düzenlendiği TCK madde 188, esasında farkı eylemleri içeren 3 çeşit suç türünü yaptırım altına almaktadır. Buna göre;
- Uyuşturucu maddelerin imalatı ve sınır ötesi işlemler konu edilmesini yaptırım altına alan madde 188/1 hükmüne göre; “Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imal, ithal veya ihraç” filleri suçun ilk oluşum şeklidir.
- Uyuşturucu maddelerin ülke içinde satışını yasaklayan madde 188/3 hükmüne göre; “Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak ülke içinde satmak, satışa arz etmek, başkalarına vermek, sevk etmek, nakletmek, depolamak, kullanmak amacı hariç satın almak, kabul etmek ve bulundurmak” fiilleri suçun diğer ve en sık karşılaşılan halidir.
- Doğrudan uyuşturucu madde etkisi taşımamakla birlikte bu maddelerin yapımında kullanılan ve ülkeye sokulması ya da çıkartılması izne tabi maddeler yaptırım altına alan madde 188/7 hükmüne göre; “anılan türden maddelerin ithal etmek, imal etmek, satmak, satın almak, sevk etmek, nakletmek, depolamak veya ihraç” fiilleri suçun son oluşum şeklidir.
III) Suçun Cezası Nedir?
Uyuşturucu ticareti suçunun ilk hali olan imal, ihraç veya ithal eylemleri için öngörülen yaptırım TCK madde 188/1 gereği 20 yıldan 30 yıla kadar hapis cezasıyla birlikte 2.000 ila 20.000 gün arası adli para cezasıdır.
Uyuşturucu ticareti suçunun ikinci halini düzenleyen ülke içerisindeki satış, bulundurma, nakletme, depolama ve verme eylemleri için öngörülen yaptırım ise TCK madde 188/3 gereği 10 yıldan az olmamak kaydıyla hapis cezasıyla birlikte 1.000 ila 20.000 gün karşılığı adli para cezasıdır. Ancak maddenin verildiği kişi 18 yaşından küçük ise hapis cezasında alt sınır 15 yıl olarak uygulanacaktır.
Uyuşturucu madde ticaretinin son hali olan TCK madde 188/7 düzenlemesine göre ise öngörülen yaptırım 8 yıldan az olmamak kaydıyla hapis cezasıyla birlikte 1.000 ila 20.000 gün karşılığı adli para cezasıdır.
Adli para cezası hesaplanırken neticede ulaşılacak gün sayısı, TCK madde 52/2 gereği kişinin sosyal ve ekonomik durumuna göre Mahkeme tarafından 20 ila 100 TL arasında takdir olunacaktır. Devamında ise madde 52/4 kapsamında 1 yıldan fazla olmamak kaydıyla süre verilebileceği gibi para cezasının en az 4 taksit halinde maksimum 2 yıl içerisinde ödenmesine de karar verilebilir.
Uyuşturucu madde suçlarına ayrı bir önem atfeden yasa koyucu, ayrıca bu suç için 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun madde 107 ve 108 kapsamında daha uzun süreli koşullu salıverme oranları kabul etmiştir. Yine anılan yasa kapsamında çıkartılan Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği de, uyuşturucu madde ticareti suçları yönüyle kapalıdan açığa geçişte farklı süreler içermektedir.
IV) Daha Fazla veya Az Cezayı Gerektiren Haller Nelerdir?
Uyuşturucu ticareti suçunda çeşitli olasılıklar yasa koyucu tarafından farklı yaptırımlara sebebiyet vermekte olup bu doğrultuda;
- Uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin eroin, kokain, morfin, sentetik kannabinoid ve türevleri veya bazmorfin olması halinde yarı oranda (TCK madde 188/4),
- Uyuşturucu madde satış, temin ve başkasına verilmesi eylemlerinin okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi tedavi, eğitim, askeri ve sosyal amaçla toplu bulunulan bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına iki yüz metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerlerde işlenmesi halinde yarı oranda (TCK madde 188/4),
- Suçun toplu suç olarak 3 ve daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi halinde yarı oranda (TCK madde 188/5),
- Suçun örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde 1 kat (TCK madde 188/5),
- Suçun tabip, diş tabibi, eczacı, kimyager, veteriner, sağlık memuru, laborant, ebe, hemşire, diş teknisyeni, hastabakıcı, sağlık hizmeti veren, kimyacılıkla veya ecza ticareti ile iştigal eden kişi tarafından işlenmesi halinde yarı oranda (TCK madde 188/8)
Artırım uygulanacaktır.
Ancak suçun konusunu üretimi resmi makamların iznine veya satışı yetkili tabip tarafından düzenlenen reçeteye bağlı olan ve uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisi doğuran maddeler oluşturduğu hallerde yarıya kadar indirim yapılabilecektir.
Suçun işlenmesinde birden fazla nitelikli hal bulunduğu durumda madde sıralamasına göre önce artırım sonra indirim halleri uygulanarak sonuç cezaya ulaşılacaktır (TCK madde 61/4)
V) Etkin Pİşmanlık
Suç politikası gereği önem arz eden ve genellikle bir organizasyon içerisinde işlenen uyuşturucu madde ticaretinde, yakalanmayan faillerin açığa çıkartılması ve suçların önüne geçilmesi adına yasa koyucu tarafından ayrıntılı biçimde etkin pişmanlık düzenlemesine yer verilmiştir. Bu doğrultuda;
- Resmi makamlar tarafından haber henüz alınmadan evvel, bu suça iştirak eden kişi, diğer suç ortaklarını, uyuşturucu maddelerin saklandığı veyahut imal edildiği yeri bildirdiği takdirde; sunulan bilgiler kapsamında suç ortakları yakalanır veya uyuşturucu madde ele geçirilirse TCK madde 192/1 atfıyla CMK madde 223/4-a gereği ceza verilmesine yer olmadığına karar verilecektir. Ayrıca CMK madde 171/1 kapsamında Cumhuriyet Savcısına kamu davasını açmada takdir hakkı tanınmakla birlikte uygulamada değerlendirme çoğu kez mahkemeye bırakılmaktadır.
- Resmi makamlar tarafından haber alındıktan sonra aynı şekilde etkin pişmanlık gösterilen hallerde ise yardımın niteliğine göre ¼ ila ½ arasında bir indirim uygulanacaktır.
Yargıtay kararlarında etkin pişmanlıkta bulunanların özellikle zamansal olarak hangi safhada pişmanlık gösterdikleri ve verdikleri bilgilerin adli makamlara sağladığı fayda titizlikle irdelenmektedir.
VI) Yargılama Nasıl Yapılır?
Uyuşturucu madde ticareti suçları resen yürütülmektedir. Suç politikası gereği önem verilen bu suç nedeniyle yürütülen soruşturmada 5271 sayılı CMK kapsamında birçok tedbire başvurulabilmekte olup bu suç tipi;
- CMK madde 100/3-a-2 tutuklama,
- CMK madde 128/2-a-2 taşınmaz, hak ve alacaklara el koyma,
- CMK madde 133/4-a-1 şirket yönetimi için kayyım tayini,
- CMK madde 135/8-a-1 iletişimin tespiti,
- CMK madde 139/7-a-1 gizli soruşturmacı görevlendirilmesi,
- CMK madde 140/1-a-1 teknik araçlarla izleme,
Koruma tedbirlerine başvurulabilen mahiyettedir.
Bu suçun tüzel kişi faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde TCK madde 189 gereği tüzel kişi hakkında buna özgü tedbirlere başvurulacaktır.
Uyuşturucu madde ticareti suçları Ağır Ceza Mahkemeleri görev alanındadır. Davanın bakılacağı yargı yeri ise suçun işlendiği yere göre tayin olunacaktır.
Yargılamada bir diğer önemli husus ise müsadereye ilişkindir. Ele geçirilen uyuşturucu madde ve bunların üretimiyle satışına özgülenmiş eşya her durumda müsadere edilecek, suçta kullanılan araç ve elde edilen menfaatler yönüyle ise TCK madde 54 ve 55 hükümlerine başvurularak neticeye varılacaktır.
Mahkeme tarafından verilen karara karşı kararın yüze karşı verilmesi halinde tefhimi, yoklukta verilmesi halinde tebliğinden itibaren 7 gün içerisinde istinaf yasa yoluna başvurulabilmesi mümkündür. İstinaf aşamasından sonra Yargıtay nezdinde temyiz yolunun açık olması, verilen cezanın miktarı ve istinaf kararının mahiyetine göre değişiklik arz etmektedir. Ancak maddede düzenlenen suçun ağırlığı nazarında temyiz yolu istisnalar haricinde bu suçta açıktır.
*Kişi özgürlüğünü doğrudan ilgilendiren ceza yargılamalarında hak kaybı yaşanmaması adına avukat tarafından dava takibi önem taşımaktadır.
**Yargıtay kararları için; https://karararama.yargitay.gov.tr
